به گزارش پایگاه خبری اخبار کوهپایه ؛جایزۀ یونسکو آسیا-اقیانوسیه برای حفاظت میراث فرهنگی، هر سال به پروژه های مرمت شده ای تعلق می گیرد که نمایانگر فهمی عمیق از مکان، دستاوردی محکم در فناوری و تاثیرات اجتماعی و سیاسی باشند. سال گذشته خانه فرهنگ آفتاب؛ مزرعه شور (استان اصفهان- کوهپایه) موفق به کسب نشان افتخار این جایزه شد. این خانه که می تواند دری به روی گردشگری روستایی منطقه سگزی باز کند، بیش از هر چیز با مشارکت اجتماعی مردم روستا ساخته شده و اداره می شود. خانه ای پر از رنگ و امید که پاتوق مردم روستاست. دور هم جمع می شوند، کتاب می خوانند، دسته جمعی مسابقه فوتبال نگاه می کنند و هر کاری که بتوان دسته جمعی انجام داد. این خانه کوچک رعیتی، نمونه خوبی است برای زنده کردن محدود خانه های باقی مانده بافت روستایی مزرعه شور، به خصوص خانه کدخدا.
ماجرای شکل گیری خانه فرهنگ آفتاب با عزم راسخ خانم پیری برای رفتن به زیارت شروع می شود. زن، خانه ای قدیمی داشته که در آن گوسفند نگهداری می کرده است، قصد می کند که آن را بفروشد و با پولش به زیارت برود. همزمانی این اتفاق با تصمیم معماری که می خواهد بنایی فرهنگی در مزرعه شوربسازد باعث می شود که بخت این خانه رها شده، باز شود و به دوره اوج خود باز گردد. خانه ای که این روزها درهایش را به روی همه گشوده است. هم مردم روستا و هم کسانی که از آن بازدید می کنند.
خانه ای برای کدخدا و رعیت
محمد رضا قانعی این خانه را این گونه توصیف می کند: «علی رغم ظاهر رعیتی و روستایی خانه، یک اتاق برای خان در بالای آن دارد: ارباب نشین. من دیدم الگوی جالبی است. الگوی خانه روستایی و اربابی را ترکیب کرده است. این خانه یک حیاط دارد و هیچ تزئیناتی ندارد. یک طبقه است و یک بالاخانه دارد. خیلی ابتدایی یک هشت بهشت کوچک بالای پشت بام درست کرده بودند.».این معمار اصفهانی که در مزرعه شور، ریشه خانوادگی دارد. می گوید همیشه بحران کم آبی این روستا ذهنش را مشغول می کرده و با فوت پدر تصمیم می گیرد که کار خیری برای روستا انجام دهد و با خرید خانه ای مرکز فرهنگی برای روستا ایجاد کند. مزرعه شور نزدیک سگزی و طرف شرق اصفهان است، ۳۵ کیلومتر با اصفهان فاصله دارد و با روستای کناریش به یک شهر تبدیل شده است. پیشترها یک روستای کشاورزی با آب نسبتا فراوان تری بوده است و مردم به کشت پنبه اشتغال داشتند. به خاطر کوره های آجر و گچ و کم آبی، اقتصاد کشاورزی به صنعتی تبدیل شده است و جوانانی که در روستا کار پیدا نمی کردند به صورت روزانه برای کار به اصفهان مراجعه کردند.
هدف خانه فرهنگ ایجاد مشارکت بود.
قانعی می گوید: «هدف این بود که مردم کلاس برگزار کنند، دور هم جمع شوند. برای بچه هایشان کتابهای مختلف هست. می گویند فوتبال پخش می کنند و هر چیزی که مردم را دور هم جمع کند تا گفتمان داشته باشند. ما می خواستیم مشارکت اجتماعی داشته باشیم و با جمع کردن بچه ها به آنها خلاقیت یاد بدهیم. آنها را جمع کردیم و رفتیم کارخانه سرامیک سازی اطراف، ضایعات کارخانه را گرفتیم و آوردیم. کف را درست کردیم. کمی رنگ به کار بردیم تا هم جوانان را به کار جذب کنیم و هم نشان بدهیم که از بازیافتی ها هم میشود چیزی درست کرد. هم پول نداشتیم و می خواستیم ارزان تمام شود و هم آوردن رنگ به مجموعه باعث علاقه مندی جوانان می شد».برای ایجاد مشارکت دفتر پلشیر به دنبال راه کار های دیگری هم بوده است: «ما این خانه را از همین مردم خریده بودیم ولی همه مردم خواهان مشارکت نبودند. براساس تجربههای قبلی طی مراسمی این کار را شروع کردیم. کنار آنجا باقی مانده یک خانه قدیمی به عنوان یک دفتر و جایی بود برای ایجاد مشارکت اجتماعی و از همان اول هر کسی کتاب داشت هدیه می کرد. سعی کردیم در یک کنش و واکنش این مشارکت جذب شود. به خصوص جوانان خیلی استقبال خوبی کردند»
خانه های ۸۰-۹۰ ساله
قانعی در مورد الگوی خانه های این روستا توضیح می دهد: «الگوی این ساختمان یک الگوی رایج است. یک قلعه داشتند که حدود هفتاد سال پیش و زمان رضا شاه از آنجا بیرون آمدند و حالا قلعه خراب شده و به جای آن یک حسینیه ساختند. بنابراین الگوهایی که ما می بینیم عمری ۸۰-۹۰ ساله دارند. یک الگوی کویری نزدیک اصفهان است که مشابهت زیادی به روستاهای اطرف دارد. از آن بافت روستایی که من سراغ دارم چهارتا خانه، باقی مانده است. حیاط مرکزی سه طرف ساخت است. در واقع دو طرف اصلی هست. دو اتاق یک طرف داشتند و یک پلکان که به طبقه بالا می رود و دو اتاق در طرف دیگر که تنور در آن بود. ضلع غربی آن دو تا ایوان هست که ما آنها را به کافی شاپ و کتاب فروشی تبدیل کردیم. این یک خانه روستایی کوچک است و نه خانه کدخدا، کل مساحت آن کمی بیش از دویست متر است و ایوان های ضلع غربی دو متر عمق دارند. عنصر متفاوت خانه، ایوان های رو به شرق و بالاخانه ارباب نشینی است که به آن اشاره شد». در مرمت خانه هدف این بود که چارچوب خانه به مثابه یکی از معدود بناهایی که از بافت روستا باقی مانده است، به عنوان الگوی فضایی حفظ بشود. مداخلاتی هم که انجام شده، با اصل برگشت پذیری بوده است. مداخله آنچنانی که فضا را دستکاری بکند، انجام نشده و روح فضا حفظ شده است. تنها مداخله ای که شاید انجام شده همان کف سازی است که به خاطر گرد و غباری که در فضا تولید می شود، آن را متناسب با کاربری اجتماعی آنجا ندیده اند. برای مقاوم سازی در برابر زلزله هم دو محور ثقلی دو طرف ساختمان ایجاد شده که اگر زلزله شد، فشار جانبی روی همه ساختمان نباشد.
وقتی طرح هادی، بافت را نادیده می گیرد
در طرح هادی روستا، این خانه و چند خانه معدود دیگری که باقی مانده است باید خراب شوند. بنابراین قانعی به محض خرید آن را ثبت میراث می کند.«مزرعه شور این قابلیت را دارد که با مرمت خانههای باقیمانده، به اقامتگاه های بومگردی تبدیل شود. به خصوص با امکان مطلوبی که برای رصد ستارگان دارد. خانه کدخدا هم هنوز وجود دارد و قصد فروش دارد. هزینه مرمت این خانه چندان زیاد نیست و به جز هزینههای طراحی، حدود صد و پنجاه میلیون هزینه لازم دارد.»گفتنی است، شرکت مهندسان مشاور و معمار پلشیر در سال گذشته، به جز نشان افتخار آسیا- اقیانوسیه در سال ۲۰۱۷ یونسکو، برای پروژه خانه ۱۷۱ (قانعی) واقع در اصفهان با طراحـــی محمدرضــا قانعــی جــایــزه A Design Award ۲۰۱۷ را هم کسب کرده است و حالا قرار است پنجشنبه، ۲۴ خرداد طی مراسمی نشان افتخار آسیا- اقیانوسیه اهدا شود.
انتهای پیام /اصفهان زیبا/
